Yer tadqiqotlari ekspertizasi yer maydonlaridan foydalanish, ularni himoya qilish va yer uchastkalariga bo‘lgan huquqlarni belgilovchi muhim ekspertiza turidir. Yer tadqiqotlari ekspertizasining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:
Yer uchastkalarining huquqiy holatini aniqlash – yerga bo‘lgan mulk huquqi, ijara yoki doimiy foydalanish huquqini tasdiqlovchi hujjatlar tekshiriladi.
Yerdan foydalanish holatini baholash – yerning ekologik, iqtisodiy va agrotexnik holati aniqlanadi.
Yer bo‘yicha bahslarni hal etishda ko‘maklashish – qonuniylik va adolatli qaror qabul qilinishi uchun ekspert xulosalari tayyorlanadi.
Yer tadqiqotlari ekspertizasi bir necha bosqichda amalga oshiriladi:
Hujjatlarni o‘rganish – yer uchastkasiga oid barcha mavjud hujjatlar, jumladan kadastr xaritalari, kelishuvlar va huquqiy hujjatlar tahlil qilinadi.
Joyiga chiqib ko‘rikdan o‘tkazish – yer uchastkasining chegaralari, sifati va undan foydalanish holati o‘rganiladi.
Texnik va huquqiy tahlil – mavjud ma’lumotlar asosida yerdan foydalanishning qonunga muvofiqligi va texnik tavsiyalari ishlab chiqiladi.
Xulosa tayyorlash – ekspertizani natijalari bo‘yicha yuridik va texnik tavsiyalar kiritiladigan xulosa hujjati tayyorlanadi.
Yer tadqiqotlari ekspertizasi quyidagi sohalarda keng qo‘llaniladi:
Qurilish ishlari – yer uchastkalari maqsadli foydalanishga tayyorlanadi.
Kadastr ishlari – yer uchastkalari chegaralari aniqlanib, davlat kadastriga kiritiladi.
Yer bo‘yicha nizolar – sud ishlarida ekspertlik xulosasi taqdim etish.
Yer tadqiqotlari ekspertizasini yanada samarali qilish uchun quyidagi choralar ko‘rilishi zarur:
Zamonaviy texnologiyalarni joriy etish – geodeziya va kadastr ishlarida dronlar, sun’iy yo‘ldosh ma’lumotlaridan foydalanish.
Me’yoriy-huquqiy bazani takomillashtirish – yerdan foydalanish qoidalarini soddalashtirish va amaldagi qonunlarni zamonaviylashtirish.
Mutaxassislar malakasini oshirish – sohada faoliyat yurituvchi ekspertlarning doimiy ravishda qayta tayyorgarlikdan o‘tishi.
Yer tadqiqotlari ekspertizasi tabiiy resurslardan samarali foydalanish va ularni muhofaza qilishni ta’minlaydigan muhim jarayondir. Zamonaviy yondashuvlar, texnologiyalar va mutaxassislarning yuqori malakasi bu sohada yuqori natijalarga erishish imkonini yaratadi. Yer tadqiqotlari ekspertizasi jamiyat va iqtisodiyotning barqaror rivojlanishiga hissa qo‘shadi.
RSEM Surxondaryo viloyat bo‘limi eksperti
Raxmatullaev Tursunali Jo‘raboyevich