Aniq qarorlar qabul qilish. Maʼlumotlarni tahlil qilish: Iqtisodiy ekspertiza maʼlumotlar asosida qaror qabul qilish imkonini beradi. Bu, xususan, investitsion loyihalar, biznes-rejalar yoki davlat siyosatining samaradorligini aniqlashda muhimdir.Koʻrib chiqish va baholash. Ekspertiza qarorlarning qisqa va uzoq muddatli oqibatlarini baholaydi, bu esa xatolarni kamaytirishga yordam beradi.Maqsadga yunaltirilgan strategiyalar. Toʻgʻri iqtisodiy ekspertiza yordamida resurslarni samarali taqsimlash va optimal strategiyalarni tanlash osonlashadi.
Xavflarni minimallashtirish. Xavflarni aniqlash va tahlil qilish. Iqtisodiy ekspertiza turli xavflar (moliyaviy, bozor, huquqiy va boshqalar)ni oldindan aniqlash va ularning taʼsirini baholash imkonini beradi.Xavfsizlik choralarini ishlab chiqish. Xavflarni minimallashtirish boʻyicha chora-tadbirlar taklif qilinadi, masalan sugʻurta strategiyalari yoki risklarni diversifikatsiya qilish.Boshqaruv samaradorligini oshirish. Risklarni boshqarish orqali kompaniyalar va tashkilotlar resurslarini koʻproq nazorat qilishi va yuqotishlarni kamaytirishi mumkin.
Amaliy misollar Investitsion loyihalar. Yirik qurilish yoki texnologik loyihalarda iqtisodiy ekspertiza kapital taqsimoti va loyihaning amalga oshirish imkoniyatini aniqlaydi.
Davlat siyosati. Soliq yoki eksport-import siyosati oʻzgarishlarining iqtisodiy taʼsirini tahlil qilishda ekspertizaning ahamiyati katta.
Korxona faoliyati. Iqtisodiy ekspertiza kompaniyaga toʻgʻri moliyaviy strategiyalarni tanlash va bozor xavfini pasaytirishga yordam beradi.
Iqtisodiy ekspertizaning tarkibiy qismlari.Iqtisodiy ekspertiza bir nechta asosiy bosqichlarni oʻz ichiga oladi.Maʼlumotlarni yigʻilish, Loyihaga oid iqtisodiy, moliyaviy va texnik maʼlumotlar toʻplanadi.Tahlil qilish va baholash.Toʻplangan maʼlumotlar tahlil qilinib, ularning iqtisodiy samaradorligi va xavf omillari baholanadi. Natijalarni taqdim etish, ekspertiza natijalari loyiha menejerlari yoki qaror qabul qiluvchilar uchun aniq va tushunarli shaklda taqdim etiladi.Havflarni boshqarish vositalari.Havflarni minimallashtirishda iqtisodiy ekspertiza quyidagi usullarni qoʻllaydi. Risklarni diversifikatsiya qilish, resurslarni bir nechta yunalishlarga tarqatish orqali bir loyihadagi yuqotishlarning taʼsirini kamaytirish, sugʻurta va kafolatlar. Moliyaviy va boshqa xavflarni sugʻurta qilish orqali zararlarni qoplash mexanizmlarini yaratish. Iqtisodiy modellashtirish, kelajakdagi stsenariylarni yaratish va ularga mos choralarni koʻrish uchun matematik modellar va simulyatsiyalardan foydalanish. Monitoring va audit, doimiy nazorat va moliyaviy koʻrsatkichlarni tahlil qilish orqali muammolarni oldindan aniqlash.
Amaliyotdagi ahamiyati. Iqtisodiy ekspertizaning muhimlik darajasi turli sohalarda quyidagicha ifodalanadi. Davlat boshqaruvi mamlakatning soliq, byudjet yoki investitsiya siyosatini shakllantirishda ekspertiza orqali aniqlik kiritiladi. Biznes sektorida, kompaniyalar yangi mahsulot yoki xizmatni bozorga chiqarishda ushbu jarayonning rentabelligini tahlil qilishadi.Xalqaro loyihalar Chegara orti savdo va investitsiya bitimlarini amalga oshirishda risklarni baholash muhim. Iqtisodiy ekspertiza nafaqat aniq qarorlar qabul qilishda, balki har qanday loyihaning muvaffaqiyatli amalga oshirilishi va xavflarni minimallashtirishda ham muhim ahamiyatga ega. Bu vosita sifatida har bir sohada barqaror rivojlanishni taʼminlaydi.Ekspertiza qarorlar qabul qilish jarayonini nafaqat samarali qiladi, balki uzoq muddatli barqarorlikni ham taʼminlaydi.
RSEMning Qoraqalpogʻiston Respublikasi boʻlimi
katta eksperti A.Toreniyazova